Ayrıca bazı biçimler yalnızca yazılı olarak bazıları konuşmada daha yaygın olarak kullanılır.Bu bölümde farklı biçimlere bakacağız.
➤formun nasıl seçildiğini ve kimin için kullanılacağı
➤hangi iletişimsel durumlar için uygun
Komutlar / Emirler
Emirler insanlara sık sık hemen bir şeyler yapmalarını söyleyen talimatlardır. Türkçe'de ''Ayağa kalk!'' ''Yemeğini ye!!'' diyebiliriz.Endonezyaca'da yaygın kullanılan formlar fiilin geçişli ve geçissiz olmasına bağlı olarak değişir.Fiil geçişli ise kullanılacak formlar nesnenin belirli veya spesifik olmamasına bağlı olarak değişir.
Geçişsiz Fiilleri Kullanan Emirler
Geçişsiz cümlelerde fiilin şekli değişmez.Eğer fiil ber- önekine sahipse ,bu önek kalır.Örneğin öğretmen bunu öğrencisine söyleyebilir. ➔Berdiri! Ayağa kalk!
Benzer şekilde fiilde önek meN- varsa bu öneki tutarız.Örneğin aynı öğretmen öğrencilerin ne yazacaklarını belirtmeden basitçe yazmlarını isterse o şunu söyleyecek:Menulis(Yaz)
Ön ek,öğretmen eylemin ne zaman gerçekleştireceğini (örneğin şimdi veya daha sonra) belirlese bile korunur.Çünkü ilgili nesne yoktur.➔Membaca dahulu lalu istirahat.(İlk oku sonra dinlen.)
Makan gibi bir ek gerektirmeyen basit fiiller için hiçbir şey eklenmez.Bir anne isteksiz olan çocuğuna yemesi için söyleyebilir.➜''Makan!''
Geçişli Fiilleri Kullanan Emirler
Geçişli cümlelerde nesne belirliyse meN- öneki bırakılır.Örneğin eğer öğretmeniniz size sadece herhangi bir mektup yazmayı değil mektup arkadaşınıza da yazmasını söylerse o şunu söyleyecek:➜Tulis surat kepada sahabat penamu.(Mektup arkadaşına mektup yaz.)
Menulis surat kepada sahabat penamu.
Benzer şekilde meN- devam eden cümlede düşürülmüştür.
➜Buka halaman 5 (Sayfa 5'i aç)
➜Buka pintu itu! (Şu kapıyı aç)
Bunu biliyor muydunuz?
Emirler sert ses tonunda ifade edilirse kaba olarak kabul edilir.Ses tonunun emirlerimizin nasıl yorumlanacağıyla çok ilgisi vardır.Daha yumuşak bir ton,komutların kibar ve arkadaş canlısı olduğu izlemini verebilir.
Emirler nasıl daha az resmi hale getirilir?
- ayo
- coba
- ya
- dong
Sıklıkla kullandığımız zorunlu formlar ne zaman nerede ve kiminle konuştuğumuz veya yazdığımıza bağlıdır.Resmi durumlar daha resmi formlar gerektiriken,resmi olmayan durumlar daha az resmi formlar için uygundur.Farklı zorunlu formlar farklı derecelerde formalite ifade eder.Form ne kadar resmi olursa genellikle o kadar kibar olur.Ancak bu gayri resmi formların her zaman kaba olduğu anlamına gelmez.Emirleri daha az resmi yapmak için ayo,coba,ya ya da dong ekleyebiliriz.
➜Ayo,berdiri! Haydi,ayağa kalk !
➜ Cuci mobilnya dong. Arabayı yıka
Emirleri nasıl daha resmi hale getirebiliriz?
- -lah
- harap
- hendaklah/hendaknya
- mohon
-Lah ,harap.hendaklah, hendaknya ya da mohon gibi farklı kelimeler veya kismi kelimeler ekleyerek emirleri daha kibar hale getirebiriz.Bu kelimeleri eklediğimizde emirlerimiz de kişisel olmayan hale gelir.Bu nedenle arkadaşlarla aile bireyleriyle veya gayri resmi bir ilişkimiz olan insanlarla kullanım için uygun değildir.
- -Lah
Son ek -lah parçacıktır.Endonezce konuşma dilinde yaygın olarak kullanılmaz.Ancak kısa öyküler veya romanlarda karşılaşmanız muhtemel.olduğundan buraya dahil edilir.Gündelik konuşmalarda kullanamayacağımız anlamda resmidir.Yazma endonezcesinde -lah eklenmesi daha yumuşak bir komut verir ve hem geçişli hem de geçişsiz fiillere eklenebilir.
➜Berdirilah Lütfen ayağa kalkın!
