Endonezcede MeN-kan öneki

 -kan öneki genellikle geçişli fiil yapmak için meN- önekine bağlanır.Önceki bölümlerde de gördüğümüz gibi elbette -kan ön ekine sahip olmadan da geçişli fiilere sahip olabiliriz.Aynı temel kelimeye bir önek ve bir sonek eklendiğinde buna bir düzeltme denir.MeN-kan kelimeleri temel olarak fiillerdir ,birkaçı sıfattır.

Geçisin Belirtilmesi

Bazı durumlarda,men-kan sadece fiillerin geçişli olduğunu gödterir.Ek fiili iyi biçimlendirmek için varlığının gerekli olması dışında başka bir anlam vermez.Örneğin melakukan fiili,meN öneki ve kan son eki olmadan gerçekleşemez.Benzer şekilde menganjurkan fiili de anlam ifade edecek eklere sahip olmalıdır.Anjur kelimesi kenfi başına bir anlam ifade etmez.Diğer geçişli kan fiilleri aşağıda listelenmiştir.

-Kan Fiili                       Anlamı

Membandingkan         karşılaştırmak

Membayangkan           hayal etmek

Membicarakan             hakkında konuşmak,tartışmak 

Memikirkan                  düşünmek

Mendengarkan             dinlemek

Menerangkan                açıklamak

Menerjemahkan           tercüme etmek

Mengabaikan                 görmezlikten gelmek,önemsememek

Mengatakan                   söylemek

Mengenakan                  giymek

Mengerjakan                 yapmak (ev ödevi)

Menjelekkan                 birisi hakkında kötü şeyler söylemek

Menyalahkan                birini yanlış yapmakla suçlamak

Mengadakan                 bir etkinlik düzenlemek

NOT : Bazen aynı tabana sahip iki tane fiil buluruz ama birinde -kan vardır diğerinde ise yoktur ve her ikisi de geçişlidir.Bu durumlarda fiillerin farklı anlamları  vardır.

Men- fiili         anlamı       men-kan fiili   

Meminjam    ödünç almak  meminjamkan ödünç vermek

Mendengar  duymak    mendengarkan  dinlemek

Menyewa  kiralamak   menyewakan  birine kiralamak

ETTİRGEN

Men-kan'ın ikinci anlamı nedenseldir yani bir şeyin olmasına veya temel kelimenin belirttiği şey olmasına neden olmaktır.Örnegin membersihkan fiili temel kelime bersihden gelir.Fiili kelimenin tam anlamıyla temiz olma nedeni olarak tercüme edilebilir ama deyimsel olarak temizleme olarak tercüme edilebilir.

Nedensel meN-kan fiil örnekleri

Temel kelime  anlamı  men-kan fiili 

Besar büyük                membesarkan  büyütmek 

Dingin soğuk mendinginkan sakinleşmek ,üşümek,bir şeyi soğutmak

Duduk oturmak  mendudukkan birine oturmak

Halus yumuşak menghaluskan pürüzsüz yapmak

Hidup yaşamak menghidupkan açmak(tv,ışık)

Jatuh düşmek  menjatuhkan bir şey bırakmak 

Kecil küçük mengecilkan kısmak (ses)bir şeyi küçültmek (pantolon,elbise )

Mati ölmek mematikan kapatmak (ışık,tv,araba)

Rapi temiz ,düzenli merapikan toparlamak,düzenlemek

Sederhana kolay menyederhanakan basitleştirmek,kolaylaştırmak

MeN-kan'ın üçüncü anlamı faydadır.Yani fiil tarafından gösterilen eylemin başka bir kişinin (faydalanıcı olarak adlandırılır)yararına yapıldığını gösterir.Faydalı men kan genellikle iki cisimle bie cümlede ortaya çıkar.Fiili doğrudan takip eden ilk nesneye birincil nesne ,ikincisine ikincil nesne denir.Men kan ile verilen cümlelerde faydalanıcı birincil nesne olarak görünür .İkinci nesneye genellikle hasta (patient ) denir.Bunun gramatik bir terim olduğunu ve hastanedeki bir hasta ile aynı anlama gelmediğini unutmayın.Hasta eylemden etkilenen şeydir.Hangisinin hangisi olduğunu hatırlmamıza yardımcı olmak için bu terimlerin her birinin basit bir tanımını veriyoruz.Aşağıdaki örnek cümleleri ,men kan'ın faydalı kullanımını daha da netleştirmelidir.Her gruptaki her iki cümlede geçişlidir ancak sadece b örnekleri faydalıdır.

1.a.Sita membuka pintu kamar.

Sita yatak odasının kapısını açtı.

b.Sita membukakan ibunya pintu kamar.

Sita annesi için kapıyı açtı.

2.a.Yağmur menulis surat kepada temannya

Yağmur arkadadına bir mektup yazdı.

b.Yağmur menuliskan saya surat.

Yağmur benim için bir mektup yazdı.

3.a.Anisa membuat kue coklat

Anisa çikolatalı kek yaptı.

b.Anisa membuatkan ibu kue coklat

Anisa annesi için çikolatalı kek yaptı.

Bununla birlikte ,yararlı men kan'ın her zaman iki nesnesi yoktur.Yararlanıcı bilinir veya varsayılırsa genellikle belirtilmez.Örnek: aşağıdaki değiş tokuşta yararlanıcı B'dir ancak kamu kelimesinden bahsedilmez.Kan son eki zaten eylmein başka biri için yapıldığını gösterir.

A:Siapa yang membukakan pintu ketika kamu pulang tadi malam?Dün gece eve geldiğinde kapıyı kim açtı ?

B:Bapak.Baba

Yararlanıcıdan bahsetmek (kamudan iki kez bahsetmek ) aşağıda gösterildiği gibi genelde gereksizdir.

Siapa yang membukakan kamu pintu ketika kamu pulang tadi malam?

İsteğe Bağlı -kan 

Bazı durumlarda kan ekine sahip fiiller son eksizlerle aynı anlama gelir.Son ek ,bu fiillere herhangi bir ek anlam kazandırmaz,bu nedenle her iki formu da kullanabiliriz.Bu fillerin bazıları;

Men- fiili  anlamı  men-kan fiili anlamı

Memberi vermek  memberikan  vermek

Mendapat elde etmek  mendapatkan elde etmek

Mengantar birini/bir yere eşlik etmek mengantarkan

Kepala sekolah memberi(kan) penghargaan kepada murid itu.

Okul müdürü öğrenciye bir ödül verdi.

Ayahnya medapat(kan) pekerjaan di Jakarta.

Babası Jakarta'da bir iş buldu.

Farklılaşmamış meN-kan ve ber 

Çok az durumda,meN kan fiilleri ber-'le aynı şekilde kullanılır.Yani sezgisel olarak.

Men-kan fiili  anlamı    ber-fiili  anlamı

Mengatakan  söylemek berkata   söylemek

Dia mengatakan/berkata bahwa dia akan datang ke pesta saya.

O partime geleceğini söyledi.

MeN-kan sıfatları

Bazı meN-kan kelimeleri sıfatların yanı sıra fiillerde olabilir.Bunlar öncelikle duygu ve ruh hali ile ilgili kelimelerdir.

Bingung membingungkan birini şaşırtmak kafa karıştırıcı/şaşırtıcı

Gembira menggembirakan birini mutlu ya da memnun etmek  hoş memnuniyet verici

ENDONEZCE'DE meN- ÖN EKİ
Bu bölümde fiil veya sıfat olabilecek meN- kelimelerini öğreneceğiz. MeN- fiilleri geçişli veya geçişsiz olabilir.
Mereka membeli pakaian di toko murah itu.  (Geçişli fiil)
Özne   +fiil         +nesne +edat
Yağmur menyanyi di kamar mandi.                (Geçişsiz fiil)
Özne   +fiil           +edat

Ses Değişiklikleri 
MeN'i temel bir kelimeye iliştirdiğimizde genellikle bir ses değişikliği meydana gelir.Yani temel kelimenin ilk harfinin sesi değişebilir.Temel kelime belirli harflerle başlarsa değişiklik olmaz. MeN-ön ekindeki  büyük N harfi bu değişikliği belirtmek için kullanılır.
Temel kelimenin ilk harfi     Temel kelime örneği   Ön ek         Ön ek meN- fiil örneği    Anlamı
l                                             lihat                             me-            melihat                             bakmak
m                                           maki                                               memaki                           yemin etmek
n                                            nanti                                               menanti                           beklemek
ny                                          nyanyi                                            menyanyi                    şarkı söylemek
r                                             raba                                                meraba                         dokunmak
y                                            yakin                                              menyakinkan               ikna etmek
w                                           warna                                             mewarnai                    renklendirmek
b                                            bisu                          mem-            membisu                    sessiz kalmak
f                                             fitnah                                             memfitnah                 iftira emek
*p                                          pukul                                              memukul                   vurmak
d                                            dengkur                   men-               mendengkur            horlamak
*t                                           tari                                                  menari                     dans etmek
a                                            atur                         meng-              mengatur                 organize etmek
o                                            obrol                                               mengobrol               sohbet etmek
u                                            ukur                                                 mengukur                ölçmek
g                                            garuk                                               menggaruk              kaşımak
h                                            hukum                                             menghukum             cezalandırmak
*k                                          kejar                                                mengejar                  kovalamak
*s                                           setir                        meny-               menyetir                   sürmek

NOT: Yukarıda yıldız* işareti ile gösterilen sesler ,ön ek meN'e eklendiğinde düşürülür.
Geçişli meN- fiilkeri
Geçişli fiillerde,meN- aktif sesi gösterir.Yani,cümlenin odağının aynı zamanda cümlenin konusu olan aktör üzerinde olduğunu söyler.MeN-  di- ön eki ile çelişir.Bu di- odak cümlenin nesnesi üzerinde olduğu pasif sesi (nesne-odak olarak da abdlandırılır) gösterir.
İsim tabanlı meN- fiilleri 
Bazı geçişli meN- fiilleri isimlerden gelir.Aşağıdaki fiiller temel kelimeye ilişkin bir şey yapma anlamına gelir ya da temel kelime ile gösterileni kullanma anlamına gelir.
Temel kelime                  meN fiili                       Türkçe anlamı
borgol -kelepçe               memborgol                    kelepçelemek
cat      -boya                    mencat ,mengecat          boyamak(örn. duvar)
parut-rende                     memarut                          rendelemek
sisir   -tarak                     menyisir                         taramak
Fiil tabanlı meN- fiilleri
Diğer meN- fiilleri bir önceki konuda bahsedildiği gibi fiil tabanına sahiptir.İyi biçimlendirilmiş bir fiil oluşturmak için ön ekin varlığı gerekir.
Temel kelime                  meN fiili                       Türkçe anlamı
baca                                 membaca                      okumak
buka                                membuka                       açmak
lihat                                 melihat                          bakmak,görmek
tutup                                menutup                        kapatmak
Geçişsiz meN- fiilleri
Geçişsiz fiillerde,meN- ön eki farklı anlamları gösterir.Geçişli fiillerde olduğu gibi temel sözcüğün iyi biçimlendirilmesi veya anlamlı olması için bazı geçişsiz fiillerde meN- ön ekine ihtiyaç vardır.Bazı durumlarda,temel sözcük onsuz gerçekleşmez.
Temel kelime                  meN fiili                       Türkçe anlamı
didih                                mendidih                       kaynatmak
erti                                   mengerti                        anlamak
inap                                  menginap                      gecelemek
Temel kelimeyle ilgili bir şey yapmak
Temel kelime                  meN fiili                       Türkçe anlamı
ludah                               meludah                        tükürmek
rokok                               merokok                       sigara içmek
Temel kelimenin işaret ettiği yere gitmek 
Temel kelime                  meN fiili                       Türkçe anlamı
darat                                mendarat                       karaya çıkmak
dekat                               mendekat                       yaklaşmak
jauh                                 menjauh                         uzaklaşmak
Yansıma Sözcükler
Doğada bulunan canlı veya cansız varlıkların çıkardığı seslerden esinlenerek ve o sesleri taklit ederek ortaya çıkan kelimeler diyebiliriz.
Temel kelime                  meN fiili                    Türkçe anlamı
aum                                 mengaum                   kükremek(kaplan)
cicit                                 mencicit                     ciyaklamak(fare)
embik                              mengembik                melemek
eong                                mengeong                   miyavlamak
gonggong                        menggonggong          havlamak
ringkik                             menringkik                kişnemek
keluh                              mengeluh                    iç çekmek
Temel kelimenin belirttiği şey olmak
Temel kelime                  meN fiili                    Türkçe anlamı
bengkak                           membengkak              şişmek,kabarmak
busuk                               membusuk                   çürümek,bozulmak
cair                                   mencair                        erimek
kering                               mengering                   kurulamak
kuning                              menguning                   sararmak/olgunlaşmak
putih                                 memutih                       ağarmak/beyazlamak (saç)
tebal                                 menebal                        kalınlaştırmak
tipis                                  menipis                         incelmek,zayıflamak
MeN- Sıfatları
İlginçtir ki bazı meN- kelimeleri fiil yerine sıfatlardır.Örneğin aşağıdaki meN- kelimeleri temel kelime ile gösterilen şekil anlamına gelir.
Temel kelime                  meN fiili                    Türkçe anlamı
lingkar                             melingkar                   kıvırcık
panjang                            memanjang                 boylu boyunca
Başka bir örnek tarik fiilinden gelen mernarik kelimesidir.Menarik sıfatının anlamı mecazi çekme duyusundan türetilir.
menarik(fiil)    çekmek
menarik(sıfat)  çekici
MeN- ve ber- fiillerinin farklılaşması
Çok az durumda,men- fiilleri ber- fiilleriyle aynı anlama karşılık gelir.
  meN fiili                        ber- fiili                  Türkçe anlamı
membekas                       berbekas                  iz bırakmak,izini sürmek
menyanyi                        bernyanyi                şarkı söylemek







  

ENDONEZCE'DE BER- ÖN EKİ

Ber- genellikle fiil ön ek olarak adlandırılır. Bunun nedeni ,bu ön ekle gelen kelimelerin çoğunun fiiller olmasıdır.İsimlerden,fiillerden veya diğer kaynaklardan türetilmiş olsalar bile.Ber- fiilleri geçişsizdir.Yani bir cümlede tek bir isim ile oluşurlar ve bu isim cümlenin konusudur.

Ber- bu grupta kabaca sahip olmak anlamındadır.Fiillerin anlamı ait oldukları gruba dayanacaktır.

Ön ek ''Ber- +...''                 1.Fiil

                                            2.İsim

                                            3.Sıfat

                                            4.Sayı&rakam

Örnek: 

• berkaki empat dört ayaklı
• berumur lima tahun beş yaşında olmak
• berkumis bıyıklı olmak

Temel Kelime                  Ber- ön eki ile oluşturulan kelime   Anlamı

anak                                 beranak                                           çocuk sahibi olmak

jenggot                             berjenggot                                       sakalı olmak

kumis                               berkumis                                          bıyığı olmak 

nama                                bernama                                           isme sahip olmak 

uang                                 beruang                                            varlıklı olmak 

guna                                 berguna                                             kullanışlı 

➤Beruang kelimesi türetildiği temel kelimeye bağlı olarak üç farklı anlama gelebilir.

Temel Kelime                 Ber- ön eki ile oluşturulan kelime    Anlamı

uang                                ber+uang                                          varlıklı olmak

ruang                               be(r)+ruang                                      odası olmak (ev,bina,yapı)

beruang                           beruang                                             ayı 

Kullanmak veya giymek 

Bu grup giydiğimiz veya kullandığımız şeylerle ilgili kelimeler içerir.(otomobil ve bisiklet gibi bazı araçlar da dahildir.)

Temel kelime              Ber- ön eki ile oluşturulan kelime      Anlamı 

baju                             berbaju                                                 giymek

jins                              berjins                                                  kot giymek

kacamata                     berkacamata                                        gözlük takmak 

mobil                           bermobil                                              araba ile gitmek

sepatu                          bersepatu                                             ayakkabı giymek

sepeda                         bersepeda                                             bisiklet sürmek 

sepeda motor               bersepeda motor                                  motosiklet sürmek

singlet                          bersinglet                                             atlet giymek

topi                               bertopi                                                 şapka takmak

Aşağıdaki fiiller ber- fiillerinin sadece birkaçını temsil eder.

Temel kelime              Ber- ön eki ile oluşturulan kelime      Anlamı

cerita                           bercerita                                              hikaye anlatmak

cermin                         bercermin                                            aynaya bakmak

gerak                           bergerak                                               hareket etmek

latih                             berlatih                                                 antrenman,egzersiz yapmak

perang                         berperang                                             savaşa girmek

siul                              bersuil                                                  ıslık çalmak

tambah                        bertambah                                            arttırmak

temu                            bertemu                                                buluşmak

tandang                       bertandang                                           ziyaret etmek

Resmi ve gayri resmi formlar

Bazen ber- ön eki'ne sahip kelimeler ber- ön eki'ne sahip olmayan kelimelerle aynı anlama gelir. Endonezyalılar konuşurken her iki kelimeyi de kullanıyor. Ber- ön eki'ne sahip  kelimeler daha resmi ve bu endonezce  yazarken kullanılacak doğru formdur.

Temel kelime                  Ber- ön eki ile oluşturulan kelime    Anlamı

belanja                             berbelanja                                        alışveriş yapmak

dagang                             berdagang                                        iş yapmak,satmak

kumpul                            berkumpul                                        toplamak

main                                bermain                                            oynamak

nyanyi                             bernyanyi                                         şarkı söylemek

İmla 

Belirli temel kelimeye bağlandığında ber- ön ek içindeki 'r' başka bir harfle değiştirilir veya temel kelime 'r' ile başlarsa tamamen düşürülür.Bu bölümün geri kalanında imla değişikliğinin uygulanacağı kelimeleri belirtmek için yıldız işareti kullanılmıştır.

Temel kelime                Ber- ön eki ile oluşturulan kelime       Anlamı

ajar                                *belajar                                               öğrenmek,ders çalışmak

kerja                              *bekerja                                              çalışmak

renang                           *berenang                                           yüzmek

Ber-  + rakam

Bir sayıya iliştirildiğinde ber-'in anlamı sayı olarak ifade edilir.

Temel kelime                Ber- ön eki ile oluşturulan kelime      Anlamı

lima (beş)                      berlima                                               beş kişilik grup

! Ancak aşağıdaki kelimeye dikkat edin.!

Temel kelime                Ber- ön eki ile oluşturulan kelime      Anlamı

satu(bir)                        bersatu                                                 bir olmak 

Ber-an 

Ön ek ber- fiiline an eklendiğinde,fiil karşılıklılık veya eylem hareket düzensizliğini gösterecektir.

Karşılıklılık,fiillerin iki veya daha fazla kişi,hayvan veya cansız nesneler arasındadır.Karşılıklı eylem veya ilişkiyi gösterdiği anlamına gelir.

Temel kelime                Ber- ön eki ile oluşturulan kelime      Anlamı

cium                              berciuman                                           öpüşmek

jabat                              berjabatan                                           el sıkışmak

jauh                               berjauhan                                            birbirinden uzak olmak

kenal                             berkenalan                                           kendini birine tanıtmak 

musuh                           bermusuhan                                         birbirlerinin düşmanı olmak

sebelah                          bersebelahan                                       yan yana olmak

seberang                        berseberangan                                     karşılıklı olmak

pegang                           berpegangan                                       ellerini tutmak 

Düzensiz eylem veya hareket 

Temel kelime                Ber- ön eki ile oluşturulan kelime      Anlamı

datang                           berdatangan                                         birbiri ardına gelmek

kejar                              berkejaran                                            birbirini kovalamak

tebar                              bertebaran                                            dağılmak

Örnek: Mobil itu bertabrakan dengan truk. Araba bir kamyonla çarpıştı.

  

ENDONEZCE EMİR CÜMLELERİ

Emir insanlara bir şeyler yapmalarını anlatmak için kullandığımız dil biçimidir. Bu emir vermek talepte bulunmak ,teklif etmek,davet etmek çağırmak veya tavsiyeetmek anlamına gelebilir.Bu emirlere negatif emir denir.Sıklıkla kullandığımız formlar ne zaman  nerede ve kiminle konuştuğumuza bağlıdır.Örneğin bir öğretmenin sınıf koşullarında öğrencilerine komut vermek için kullandığı biçim genellikle iki yakın arkadaş tarafından kullanılandan farklı olacaktır.Birincisi daha resmi ikincisi daha az resmi olacaktır.
Ayrıca bazı biçimler yalnızca yazılı olarak bazıları konuşmada daha yaygın olarak kullanılır.Bu bölümde farklı biçimlere bakacağız.
➤formun nasıl seçildiğini ve kimin için kullanılacağı
➤hangi iletişimsel durumlar için uygun

Komutlar / Emirler
Emirler insanlara sık sık hemen bir şeyler yapmalarını söyleyen talimatlardır. Türkçe'de ''Ayağa kalk!'' ''Yemeğini ye!!'' diyebiliriz.Endonezyaca'da yaygın kullanılan formlar fiilin geçişli ve geçissiz olmasına bağlı olarak değişir.Fiil geçişli ise kullanılacak formlar nesnenin belirli veya spesifik olmamasına bağlı olarak değişir.
Geçişsiz Fiilleri Kullanan Emirler
Geçişsiz cümlelerde fiilin şekli değişmez.Eğer fiil ber- önekine sahipse ,bu önek kalır.Örneğin öğretmen bunu öğrencisine söyleyebilir. ➔Berdiri! Ayağa kalk!
Benzer şekilde fiilde önek meN- varsa bu öneki tutarız.Örneğin aynı öğretmen öğrencilerin  ne yazacaklarını belirtmeden basitçe yazmlarını isterse o şunu söyleyecek:Menulis(Yaz)
Ön ek,öğretmen eylemin ne zaman gerçekleştireceğini (örneğin şimdi veya daha sonra) belirlese bile korunur.Çünkü ilgili nesne yoktur.➔Membaca dahulu lalu istirahat.(İlk oku sonra dinlen.)
Makan gibi bir ek gerektirmeyen basit fiiller için hiçbir şey eklenmez.Bir anne isteksiz olan çocuğuna yemesi için söyleyebilir.➜''Makan!''
Geçişli Fiilleri Kullanan Emirler
Geçişli cümlelerde nesne belirliyse meN- öneki bırakılır.Örneğin eğer öğretmeniniz size sadece herhangi bir mektup yazmayı değil mektup arkadaşınıza da yazmasını söylerse o şunu söyleyecek:➜Tulis surat kepada sahabat penamu.(Mektup arkadaşına  mektup yaz.)
Menulis surat kepada sahabat penamu.
Benzer şekilde meN- devam eden cümlede düşürülmüştür.
➜Buka halaman 5 (Sayfa 5'i aç)
➜Buka pintu itu! (Şu kapıyı aç)
Bunu biliyor muydunuz?
Emirler sert ses tonunda ifade edilirse kaba olarak kabul edilir.Ses tonunun emirlerimizin nasıl yorumlanacağıyla çok ilgisi vardır.Daha yumuşak bir ton,komutların kibar ve arkadaş canlısı olduğu izlemini verebilir.
Emirler nasıl daha az resmi hale getirilir?

• ayo
• coba
• ya
• dong

Sıklıkla kullandığımız zorunlu formlar ne zaman nerede ve kiminle konuştuğumuz veya yazdığımıza bağlıdır.Resmi durumlar daha resmi formlar gerektiriken,resmi olmayan durumlar daha az resmi formlar için uygundur.Farklı zorunlu formlar farklı derecelerde formalite ifade eder.Form ne kadar resmi olursa genellikle o kadar kibar olur.Ancak bu gayri resmi formların her zaman kaba olduğu anlamına gelmez.Emirleri daha az resmi yapmak için ayo,coba,ya ya da dong ekleyebiliriz.
➜Ayo,berdiri! Haydi,ayağa kalk !
➜ Cuci mobilnya dong. Arabayı yıka
Emirleri nasıl daha resmi hale getirebiliriz?

• -lah
• harap
• hendaklah/hendaknya
• mohon

-Lah ,harap.hendaklah, hendaknya ya da mohon gibi farklı kelimeler veya kismi kelimeler ekleyerek emirleri daha kibar hale getirebiriz.Bu kelimeleri eklediğimizde emirlerimiz de kişisel olmayan hale gelir.Bu nedenle arkadaşlarla aile bireyleriyle veya gayri resmi bir ilişkimiz olan insanlarla kullanım için uygun değildir.

1. -Lah

Son ek -lah parçacıktır.Endonezce konuşma dilinde yaygın olarak kullanılmaz.Ancak kısa öyküler veya romanlarda karşılaşmanız muhtemel.olduğundan buraya dahil edilir.Gündelik konuşmalarda kullanamayacağımız anlamda resmidir.Yazma endonezcesinde -lah eklenmesi daha yumuşak bir komut verir ve hem geçişli hem de geçişsiz fiillere eklenebilir.

➜Berdirilah  Lütfen ayağa kalkın!

Endonezce Bağlaçlar "Çünkü"

Bu bölümde çünkü demenin 5 farklı yolunu göreceğiz.

•(oleh)karena

•(oleh)sebeb

•gara-gara

•mentang-mentang

•lantaran

1)(Oleh) karena

Karena resmiyet açısından nötrdür.Böylelikle her durum için uygundur.Bazen insanlar önüne oleh eklerler.Bunu yaptıklarında ifade biraz daha resmi olur.Karena cümlenin başına veya ortasına yerleştirilebilir.

●Adik saya tidak mau makan karena mulutnya sakit.

Kardeşim yemek yemek istemiyor çünkü ağzı acıyor.

●Karena gaji mereka tidak dinaikkan ,para pekerja pabrik itu marah.

Maaşları artırılmadığından fabrikamın çalışanları sinirlendi.

Not:Bu yüzden demek için karena'dan sonra itu ekleriz.

Tahun lalu terjadi genpa bumi di sana,(oleh)karena itu banyak orang tewas.

Geçen yıl deprem yüzünden bir çok insan öldü.

2)(Oleh)sebab

Sebab da resmiyet açısından nötrdür.İsteğe bağlı olduğunu göstermek için oleh parantez içinde yazılmıştır.Oleh kullanımı ifadeyi biraz daha resmi yapar.Sebab cümlenin başında yer almaz.

●Saya membawa payung sebab kelihatannya akan hujan.

Şemsiye taşıyorum çünkü yağmur yağacak gibi duruyor.

Not:Sebab'tan sonra itu ekleyebiliriz.

Bayi itu lahir prematur;(oleh)sebab itu dia harus tinggal di rumah sakit selema tiga bulan pertama. 

Bebek premetüre doğdu bu yüzden ilk 3 ay hastanede kalmalı.

3)Gara-gara

Bu kelime cava dilinden goro goro kelimesinden geliyor.Gara-gara cümlenin hem başına hem ortasına yerleştirilebilir.

●Gara-gara kamu ,saya dimarahi ayah.

Senin yüzünden babam tarafından azarlandım. 

4)Mentang-mentang

Cümlenin başına yerleştirilmelidir.Olumsuz bir çağrışımı vardır.

●Mentang-mentang kaya,dia sombong.

Sırf zengin olduğu için kibirli.

5)Lantaran

Bu kelime gayri resmidir ve bu nedenle resmi durumlarda kullanım için uygun değildir.Örneğin sınıftaki öğretmenimizle.Bunun yerine arkadaşlarınızla kullanabilirsiniz.

●Lantaran banyak pekerjaan rumah,saya tidak bisa ke bioskop.

Çok ödevim olduğu için sinemaya gidemiyorum.

●Piring dan mangkuk pecah semua lantaran dia ceroboh.

Tabaklar ve kaseler kırıldı çünkü dikkatsizdi.

The...More the...More

Ne kadar çok o kadar çok ifadesi bir şey veya birisinin orantılı olarak kademeli bir değişime uğradığını gösterir.Endonezya dilinde böyle bir değişikliği göstermek için aşağıdaki ifadeleri kullanabiliriz.

•Makin...makin

•(ber)tambah...(ber)tambah...

•kian...kian...

1)Makin resmiyet açısından nötrdür bu yüzden herhangi bi durum için kullanabiliriz.

Rita makin lama makin sombong.

Rita giderek daha kibirli hale geliyor.

Harga bensin makin hari makin naik.

Petrolün fiyatı günden güne artıyor.

İlk makin cümlesinden sonra isim ya da isim öbeği olan Rita,harga ya da bensin'i koyabiliriz.

Makin lama Rita makin sombong.

Makin hari harga bensin makin naik.

2)(Ber)tambah...(ber)tambah...

Makin ile aynı anlama sahiptir ve aynı şekilde kullanılır.Farkı ise ön ek olan ber'i tambah'a eklersek biraz daha resmi olur.Makin'de olduğu gibi isim ya da isim cümlesi cümlenin başında ya da ilk (ber)tambah cümlesinden sonra gelir.

Anak itu bertambah besar bertambah cantik parasnya.

Çocuk büyüdükçe, yüzü daha da güzelleşiyor.

Not:Ön eki düşürürsek ifade daha az resmi olur.Makin gibi.

3)Kian...kian...

Kian ifadesi daha resmidir.İsim veya isim cümlesi cümlenin başında ya da ilk kian cümlesinin arkasına yerleştirilebilir.
Kami kian hari kian jengkel.
Gün geçtikçe daha da sinirleniyoruz.

Endonezce Kelimeler -4

Ç Harfi ⇄ Huruf Ç
çaba-usaha,usaha keras
çaba göstermek-berusaha
çabalama-usaha
çabalamak-1.berusaha,berjuang 2.mengacak-acak
çabucak-1. sesegera mungkin,dengan cepat/segara 2.Tampa hitungan waktu
çabuk-cepat,segera,terburu-buru
çabuk ! -cepat-cepat! , ayo segara!
çabuk ol! - cepat! buruan!
çabuk olmak-mempercepat,dengan buru-buru
çabukluk-
kecepatan,kegentingan,keaktifan
çadır-tenda
çadır kurmak-mendirikan ten da
çağ-waktu,umur,masa,periode,era
çağ açmak-mengawali,merintis
çağın gerisinde kalmak-kuno,ketinggalan zaman
çağcılık-modernisme
çağdaş-kontemporer,modern
çağdaşlaştırma-modemisasi
çağdaşlaştırmak-memodernkan
çağdışı-kuno,ketinggalan zaman
çağırma,çağırış-panggilan
çağırmak-1.memberi sinyal,memanggil 2.azan,mengundang 3.mendatangkan
geri çağırmak-memanggil kembali
çağlayan-air terjun
çağrı- 1.panggilan,undangan 2.tanda,sinyal
çağrışım-psikol ingatan,asosiasi
çağrıştırmak-terbayang
çakal-zool jakal
çakı-pisau lipat
çakıl-kerikil
çakılmak-1.dipaku,dipasang,diset 2.dipasangkan,dibuat permanen 3.ditandai
çakışmak-1.berjodoh 2.cocok 3.bertabrakan
çakmak-1.memaku,mengetok-ngetok 2.mencukil 3.membakar,menyulut,menyalakan korek api
çaktırmadan-dengan sembunyi-sembunyi
çalar saat-jam weker
çalgı-alat musik
çalgı çalmak-memainkan alat musik
çalgıcı-pemusik
çalı-bot semak-semak
çalılık-semak-semak
çalınmak-1.diketuk2.dicuri 3.dipermainkan
çalıntı-hasil curian
çalışkan-rajin,suka bekerja keras